روایتی از تاثیر نرخ های بهره بالا بر توازن نقدینگی و تورم در ایران
در سال‌های اخیر افزایش نرخ بهره ابزاری برای کاهش رشد نقدینگی و تورم بوده است. در سال 1399 تورم در بالاترین سطح خود یعنی 47 درصد قرار داشت. اما از سال 1399 نرخ بهره سالانه اوراق خزانه دولتی از سطح 15 درصد به حدود 35 درصد در شهریور 1404 رسید که این سیاست انقباضی موجب کاهش رشد نقدینگی و در نتیجه کاهش نرخ تورم تا 32.5 درصد در سال 1403 شد. با درنظر گرفتن شرایط کلان اقتصاد و هم چنین چالش موجود حکمرانی پیش بینی می شود که نرخ بهره همچنان بالای 30 درصد باقی بماند.
نرخ بهره بین بانکی یا Interbank Rate نرخ سودی است که براساس آن بانک‌ها در بازار بین بانکی جهت وام‌دهی به یکدیگر استفاده می‌کنند. در نمودار زیر نرخ بین بانکی را از ابتدای سال 1401 مشاهده می‌کنید. در حال حاضر این نرخ 23.99 درصد است که روی سقف تعیین شده برای آن (24 درصد) قرار دارد.
بازار بين بانكي يكي از اجزاي بازار پول است كه در آن بانك‌ها و ساير مؤسسات اعتباري نسبت بـه معاملات با يكديگر جهت تأمين مالي كوتاه‌مدت از طریق قرارداد بازخرید، مبادرت مي‌ورزند.
قرارداد بازخرید یا ریپو (Repurchase Agreement) یک قرارداد مالی است که در آن فروشنده موافقت می‌کند تا اوراق بهاداری را به خریدار فروخته و متعهد می‌شود که این اوراق را در تاریخ و قیمت مشخصی (کمی بالاتر از قیمت فروش) در آینده مجدداً خریداری کند. زمانی که بانک مرکزی اقدام به خرید اوراق بهادار از بانک‌ها و سایر موسسات مالی می‌کند، باعث عرضه پول و در نتیجه افزایش وجوه نقد بانک‌ها می‌شود و هنگامی که بانک مرکزی اقدام به فروش اوراق بهادار به بانک‌ها می‌کند، جذب نقدینگی صورت گرفته و این اقدام باعث کاهش عرضه پول و افزایش نرخ بهره می‌شود.
اين بازار پس از پذيرش عضويت بانك‌هاي متقاضي فعاليت در بازار مذكور، نهايتاً از تاريخ 1387/04/18 رسماً شروع به كار نمود که برای مدیریت ذخایر بین بانکی به صورت هفتگی اجرا می‌شود.
گزارش بازار بازار منتشرشده توسط بانک مرکزی نشان می‌دهد که درصد سفارشات پذیرفته شده توسط بانک مرکزی از ابتدای سال 1404 از 76 درصد به 100 درصد در دوران جنگ 12 روزه بین ایران و اسرائیل رسیده است و پس از آن به مرور کاهش پیدا کرده است به طوری که در 17 شهریورماه به 58 درصد رسیده است و همین امر باعث شده که نرخ بهره بین بانکی روی سقف مجاز خود یعنی 24 درصد قرار گیرد
خلاصه :
در سال‌های اخیر افزایش نرخ بهره ابزاری برای کاهش رشد نقدینگی و تورم بوده است. در سال 1399 نرخ تورم در بالاترین سطح خود یعنی 47 درصد قرار داشت. اما از سال 1399 نرخ بهره سالانه اوراق خزانه دولتی از سطح 15 درصد به حدود 35 درصد در شهریور 1404 رسید که این سیاست انقباضی موجب کاهش رشد نقدینگی و در نتیجه کاهش نرخ تورم تا 32.5 درصد در سال 1403 شد. به نظر می‌رسد نرخ بهره همچنان بالای 30 درصد باقی بماند. علاوه بر این، در شرایط کنونی با تشدید تقاضای پول در بازار بین بانکی و پاسخگویی بانک مرکزی در عملیات ریپوی بانک مرکزی به تنها 60 درصد از تقاضای بانک ها، نرخ بازار بین‌بانکی در سقف کوریدور در سطح 23.99 درصد قرار گرفته است.